Historia lampy wiszÄ…cej

Historia oświetlenia jest niemal tak stara, jak historia człowieka. Na początku był ogień, później zaczęły pojawiać się pochodnie, a w kolejnym etapie pierwsze proste lampy. Im bliżej naszych czasów, tym ewolucja oświetlenia przebiegała szybciej. Dziś jesteśmy w tym punkcie historii, kiedy lampy oprócz typowej dla siebie funkcji, mają przypisanych też szereg innych. Wśród nich jest oczywiście funkcja dekoracyjna. To kiedy miała początek i jak przebiegała ewolucja poszczególnych typów oświetlenia, zależało w dużej mierze od pełnionej przez nie roli. Historia lampy wiszącej, którą zajmiemy się w tym artykule, rozpoczęła się wraz z nastaniem ery lamp olejnych.

Lampy. Trudno dziś bez nich byłoby się obejść. O ile za dnia świat rozświetla człowiekowi słońce, o tyle wieczorem musi on polegać na skonstruowanych przez siebie źródłach światła. Zanim jednak samo źródło światła oraz towarzysząca mu oprawa przybrały współczesny kształt, musiały minąć setki lat.

Jak to się zaczęło?

U zarania współczesnych lamp wiszących były lampy olejne. Początkowo były to naturalne zagłębienia w kamieniach, do których wlewano olej i podpalano (starożytni Rzymianie, Grecy, Etruskowie). Później pojawiły się zamykane od góry, ceramiczne miseczki wyposażone w knot oraz ucho do przenoszenia lampy (to forma lampy stojącej). Ostatecznie zaczęto używać również olejnych lamp wiszących oraz latarni.

Z lampy olejnej z czasem powstała lampa naftowa. W drugiej połowie XIX w. przejęła ona udoskonalone elementy opraw zewnętrznych lamp olejnych. Lampa naftowa nie zagościła w domach na długo, bo używano jej zaledwie około 60 lat. Jednak stała się na tyle powszechna, że spotkać możną ją było praktycznie w każdym domu. Używana była w formie stojącej, kinkietów oraz tej, która najbardziej nas interesuje, czyli lampy wiszącej.

W XVIII w. wprowadzono po raz pierwszy lampę gazową. W pierwotnej wersji była to metalowa rurka, u której wylotu palił się gaz. W późniejszym czasie wprowadzono szereg ulepszeń. Jednak lampę gazową częściej można było spotkać w przestrzeniach publicznych niż w prywatnych domach. Podobnie było z lampą karbidową, wynalezioną pod koniec XIX wieku. Tej najczęściej używano w wagonach kolejowych i na statkach, a znacznie rzadziej w mieszkaniach.

Ostatecznie lampy naftowe, gazowe i karbidowe, wraz z wynalezieniem elektryczności, zaczęły być wypierane przez lampy elektryczne. Te do użytku weszły w drugiej połowie XIX wieku. Charakteryzowały się znacznie lepszą skutecznością świetlną oraz, w przeciwieństwie do swoich poprzedniczek, zapewniały bezpieczeństwo podczas użytkowania. Lampy elektryczne, choć wszystkie do wytwarzania światła wykorzystują przepływający prąd, ewoluowały kolejno:

• od lamp Å‚ukowych (Å›wieca JabÅ‚oczkowa, ksenonowa lampa Å‚ukowa),


• poprzez lampy wyÅ‚adowcze (lampa rtÄ™ciowa, sodowa, Å›wietlówka, ksenonowa oraz kula plazmowa)


• oraz żarowe (tradycyjna żarówka, lampa halogenowa),


• aż do lamp półprzewodnikowych (diody elektroluminescencyjne i lampy LED).

Poszczególne źródła światła na różnych etapach swojego rozwoju łączone były z oprawami wiszącymi. Te z kolei ewoluowały wraz ze zmianami zachodzącymi w architekturze wnętrz.

Jak to z żyrandolem bywało

Pasjonująca historia żyrandoli jest znacznie dłuższa niż historia elektryczności. W średniowieczu stosowany był polikandylion (wywodzący się ze sztuki bizantyjskiej), który miał postać metalowego, ażurowego dysku podwieszanego do sufitu. Wyposażony był w ramiona, na których znajdowały się świeczniki. Jego rolą, podobnie jak i pojawiających się w późniejszym okresie żyrandoli, było zapewnienie wnętrzu odpowiedniej ilości światła. Polikandylion mógł pomieścić aż 16 świeczek. Charakteryzował się surową formą oraz brakiem elementów dekoracyjnych.

W początkowym okresie stosowania żyrandoli pojawiały się one niemal wyłącznie w kościołach, pałacowych komnatach oraz na dworach bogatych arystokratów. W swojej najprostszej formie przybierały postać krzyżaków - dwie skrzyżowane belki, na których końcach znajdowały się kolce, na które nabijano świece. Nieco bardziej skomplikowane budowano na bazie płaskiego bizantyjskiego polikandylionu.

Wraz z nastaniem renesansu żyrandole zaczęły przybierać bardziej skomplikowane kształty. Coraz mniej przypominały już płaskie koło do wozu, a częściej przybierały postać przestrzennych, piętrowych konstrukcji. W żyrandolach zaczęły się też pojawiać dekoracje, których próżno było szukać wcześniej.

Wraz z barokiem w oświetleniu zagościł przepych i bogactwo. W żyrandolach zaczynają pojawiać się mosiężne płytki oraz załamujące światło szklane kryształki. Z tego okresu pochodzą też wielkie, piętrowe żyrandole w całości wykonane ze szkła. Wprowadzenie elementów zdobniczych miało na celu załamywanie światła oraz polepszenie efektu dekoracyjnego lamp wiszących, a także wprowadzenie do wnętrza większej ilości światła.

Wraz z nastaniem elektryczności wielkie, kryształowe żyrandole zaczęły być wypierane przez znacznie prostsze konstrukcje. Odblaskowe, załamujące światło elementy nie były już tak niezbędne. Wystarczającą ilość światła zapewniała wtedy sama elektryczność, a prostsze w budowie lampy stawały się bardziej dostępne dla ogółu.

Współczesne żyrandole to niezwykłe bogactwo form. Mogą przybierać postać bardzo prostych, wręcz surowych konstrukcji; niezwykle ozdobnych, nawiązujących do tych z okresu baroku żyrandoli; jak i lamp wykazujących niespotykane dotychczas geometryczne kształty. Oprócz żyrandoli na rynku dostępnych jest wiele innych lamp wiszących, którym przypisuje się różne funkcje w pomieszczeniu. Ich forma uzależniona jest w dużej mierze właśnie od tej funkcji. Najlepszym tego przykładem są lampy wiszące montowane nad blatem roboczym w kuchni i stołem w jadalni.

Ewolucja lamp wiszących, zanim ostatecznie osiągnęły one swój dzisiejszy wygląd, przebiegała przez wiele form pośrednich. W dzisiejszych lampach można niekiedy dostrzec wpływ minionych epok, w innym przypadku formy są całkiem nowe. Ta ogromna różnorodność to korzyść dla konsumentów, którzy pośród niezliczonej ilości modeli lamp wiszących, odnajdują te, które idealnie wpisują się we wnętrza ich mieszkań.

Więcej informacji o lampach wiszących i żyrandolach można szukać na stronie https://azzardo.com.pl/24-lampy-wiszace